Το Βήμα
20 Φεβρουαρίου 2011
Η ένταξη της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Ενωση, δηλαδή η συνειδητά ηθελημένη ενσωμάτωση στη «Δύση» και ως εκ τούτου η αποδοχή των ιδεολογικοπολιτικών και κοινωνικών της πλαισίων, ταυτίζεται εν πολλοίς με όσες θεωρητικές θέσεις επιδίωκε να αναδείξει ο φωτισμένος διδάσκαλος Αδαμάντιος Κοραής· κοινωνικοπολιτικές αρχές που στήριζε κυρίως στην ανάγκη παιδείας και στη διαμόρφωση της νεοελληνικής γλώσσας, καθώς πίστευε ότι μέσω αυτών θα έφθανε το γένος στην εθνική απελευθέρωση, στην παγίωση της προόδου και του πολιτισμού και στη δημιουργία μιας δημοκρατικής πολιτείας δικαίου, με βασικά χαρακτηριστικά την ισοπολιτεία και την ισονομία.
Τον δρόμο για την επιστημονική μελέτη του Κοραή τον άνοιξε ο Κ. Θ. Δημαράς. Πολλοί είναι οι «επίγονοι» που ακολούθησαν πρόθυμα αυτόν τον δρόμο. Ορισμένοι μάλιστα μερίμνησαν με ποικίλους τρόπους να συνεχίσουν την προσπάθεια διασύνδεσης της μελέτης του Νεοελληνικού Διαφωτισμού με εκείνη του ευρωπαϊκού. Εναν τέτοιο στόχο έχει και ο παρουσιαζόμενος σήμερα τόμος που επιμελήθηκε ο Πασχάλης Μ. Κιτρομηλίδης. Ισχυρό κίνητρο για την έκδοση αυτή στάθηκε η διαπίστωση από τον επιμελητή της ότι η κορυφαία ελληνική προσωπικότητα, ο Κοραής, που συνέβαλε αποφασιστικά στη μετάδοση των φώτων στη Νοτιοανατολική Ευρώπη, δεν έχει ακόμη συγκαταλεγεί ανάμεσα στους αναγνωρισμένους ευρωπαίους πρωτοπόρους, και μάλιστα απουσιάζει παντελώς από το σύγχρονό μας αγγλόγλωσσο εγχειρίδιο της σχετικής ενημέρωσης, την Εγκυκλοπαίδεια του Διαφωτισμού (Εncyclopaedia of the Εnlightenment). Στο εισαγωγικό μελέτημα ο επιμελητής της έκδοσης παρακολουθεί τη διαδρομή του Κοραή προς τον κόσμο του Διαφωτισμού, από τη Σμύρνη μέσω των ιατρικών σπουδών του στο Μονπελιέ και την τελική εγκατάστασή του στο Παρίσι, στα χρόνια ακριβώς της Γαλλικής Επανάστασης, όταν έχει αναγνωριστεί πια η φιλολογική του επάρκεια στη μελέτη και έκδοση αρχαιοελληνικών κειμένων, γεγονός που παραδέχονται οι καθιερωμένοι ξένοι ελληνιστές. Καθώς ο Κοραής υπήρξε αυτόπτης μάρτυρας του κοσμοϊστορικού γεγονότος, επισημαίνονται κάθε φορά οι μεταλλαγές του, οι ρήξεις με το παρελθόν, η ένταξή του στο περιβάλλον των «φιλοσόφων» και οι σύντονες ενέργειές του να πραγματώσει τις ιδέες της εθνικής αποκατάστασης. Ο Π. Κιτρομηλίδης κλείνοντας το εισαγωγικό του κείμενο θα αναφερθεί και στις πρόσφατες προσεγγίσεις της κοραϊκής έρευνας: ότι παράλληλα, αλλά και πέρα από την εθνική ιδέα ο ανακαινιστής Κοραής επιδιώκει να διευρύνει τον ορίζοντά του, έναν δρόμο προς την εξωστρέφεια και ώσμωση των πολιτισμών. Ή ακόμη ότι στα τελευταία του χρόνια θα επιστρέψει στην έκδοση θεολογικών κειμένων, γεγονός το οποίο, κατά τον συγγραφέα, αποδεικνύει ότι ο ριζοσπαστισμός και η αυστηρή συχνάκις αντικληρικαλική κριτική του δεν προδίδει προφανώς και μια αντιθρησκευτική θέση, καθώς «θεωρεί τη θρησκεία σημαντική ως πηγή ηθικής και πνευματικής καλλιέργειας για άτομα και κοινωνίες».
Περισσότερα
