Δωρητές οργάνων διά νόµου;

του Αριστείδη Χατζή

Τα Νέα
25 Μαΐου 2011

Το νομοσχέδιο που κατατέθηκε στην Βουλή με θέμα τη «δωρεά και μεταμόσχευση οργάνων» έχει σαν σκοπό να αντιμετωπίσει ένα πολύ σοβαρό πρόβλημα: την ελάχιστη αλλά και σταθερά μειούμενη προσφορά οργάνων για μεταμόσχευση στην Ελλάδα. Προφανώς το πρόβλημα στην Ελλάδα, όπως και παγκόσμια, είναι η πολύ μικρή προσφορά οργάνων. Για να αυξήσει αυτήν την προσφορά η ελληνική κυβέρνηση υιοθέτησε μια κακή ιδέα που έχει ήδη εφαρμοστεί σε αρκετές χώρες: εάν δεν δηλώσουμε ρητά το αντίθετο, θεωρούμαστε όλοι δωρητές οργάνων μετά τον θάνατό μας. Είναι κακή ιδέα γιατί είναι πατερναλιστική και ταυτόχρονα αναποτελεσματική.

Πρόκειται για έναν ιδιότυπο πατερναλισμό που ονομάζεται καταχρηστικά «φιλελεύθερος πατερναλισμός» (τον οποίον προτείνουν οι Cass Sunstein και Richard Thaler στο πολυσυζητημένο βιβλίο τους Nudge). Η ιδέα είναι η εξής: πώς θα υποχρεώσουμε τα άτομα να φερθούν με τον τρόπο που θέλουμε χωρίς να περιορίζουμε τις επιλογές τους και να απαγορεύουμε όσες δεν μας αρέσουν. Θα εκμεταλλευτούμε την δύναμη της αδράνειας. Θα επιλέγουμε εμείς γι' αυτά και μετά θα τους δίνουμε τη δυνατότητα να αλλάξουν την επιλογή που εμείς κάναμε για το καλό τους. Πολλά άτομα δεν θα κάνουν τον κόπο να αλλάξουν την αυτόματη επιλογή. Άρα θα πετύχουμε αυτό που θέλουμε με μικρό κόστος για την αυτονομία του ατόμου. Δεν θα το υποχρεώσουμε να κάνει κάτι, απλά θα το σπρώξουμε (nudge) προς την «ορθή» κατεύθυνση. Θα φερθούμε πατερναλιστικά αλλά με «φιλελεύθερο» τρόπο! Όμως ο «φιλελεύθερος πατερναλισμός» αποτελεί λογικό οξύμωρο - διότι ο πατερναλισμός δεν μπορεί να είναι φιλελεύθερος.

Περισσότερα

Κατεβάστε το άρθρο σε PDF (όπως δημοσιεύτηκε)


News Alert! Το νομοσχέδιο ψηφίστηκε επί της αρχής και μάλιστα με σύφωνη γνώμη ΠΑΣΟΚ-ΝΔ. Πάντα υπάρχει συναίνεση στον πατερναλισμο... Δες εδώ.


Εδώ θα βρεις όλα τα σχετικά κείμενα (σχέδιο νόμου, εισηγητική έκθεση κλπ.), εδώ θα βρεις τη δημόσια διαβούλευση για το σχέδιο νόμου και εδώ ένα σχετικό ρεπορτάζ στο Βήμα.

Εδώ θα βρεις το δελτίο τύπου του Εθνικού Οργανισμού Μεταμοσχεύσεων (όπου εκφράζονται πολλές αντιρρήσεις). Ο Πρόεδρος του Οργανισμού μάλιστα παραιτήθηκε χθες. Εδώ θα βρεις της θέσεις του ΕΟΜ.

Εδώ θα βρεις το σχέδιο δράσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη δωρεά οργάνων και τις μεταμοσχεύσεις.

Εδώ θα βρεις ένα εξαιρετικό debate στους New York Times με θέμα το presumed consent ("Should Laws Push for Organ Donation?") με αφορμή σχέδιο νόμου που κατατέθηκε στο Κοινοβούλιο της Πολιτείας της Νέας Υόρκης, εδώ ένα ενημερωτικό άρθρο του BBC και εδώ μία από τις καλύτερες πρόσφατες εμπειρικές έρευνες.

Εδώ θα βρεις άλλο ένα εξαιρετικό debate για την αγορά οργάνων, εδώ ένα σχετικό άρθρο στην Wall Street Journal, εδώ ένα άλλο στην USA Today και εδώ μία παρουσίαση στο ιατρικό περιοδικό Lancet των κινήτρων που δίνει το κράτος του Ισραήλ για να αυξηθεί η προσφορά.

Εδώ μπορείς να ακούσεις την Καθηγήτρια Φιλοσοφίας στο Πανεπιστημίο της Οξφόρδης Janet Radcliffe-Richards να υπερασπίζεται την απελεύθερωση της αγοράς οργάνων με πολύ ισχυρά επιχειρήματα (συζητώντας με το γνωστό φιλόσοφο David Edmonds στο BBC). Μην την χάσετε! Επίσης εδώ θα βρείτε ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον debate για το θέμα στο Journal of Medical Ethics και εδώ όλα τα κείμενα της Sally Satel που ασχολείται χρόνια με το θέμα και ως ασθενής. Διαβάστε την συγκλονιστική προσωπική της ιστορία εδώ.

Διάβασε επίσης σχετικά κείμενα για το σχέδιο νόμου από τους Βάσω Κιντή, Πάσχο Μανδραβέλη, Τάκη Μίχα, Λίνα Παπαδοπούλου και του Μητροπολίτη Μεσογαίας και Λαυρεωτικής Νικόλαου - αλλά και ένα ενδιαφέρον σχετικό επιστημονικό άρθρο του Τάκη Βιδάλη.

Εδώ θα βρεις περισσότερα για το Nudge και τον "φιλελεύθερο πατερναλισμό" και εδώ ένα πρόσφατο επιστημονικό άρθρο που τον αντιμεωπίζει κριτικά.

Εδώ και εδώ θα βρεις άρθρα μου σε εφημερίδες ενάντια στον πατερναλισμό (δες επίσης εδώ, εδώ, εδώ και εδώ για σχετικά κείμενα) και εδώ ένα επιστημονικό άρθρο για το νομικό πατερναλισμό με ένα ευρύτερο ενδιαφέρον (δες επίσης άλλα δύο σχετικά επιστημονικά άρθρα εδώ και εδώ).

* Ο συγγραφέας του άρθρου είναι δωρητής οργάνων από τα 18. Η συναίνεση του όμως είναι πραγματική, όχι εικαζόμενη.

 

Το ολιγοπώλιο της βίας

του Αριστείδη Χατζή

The Books' Journal
Ιούνιος 2011

Το παράδοξο σε ένα φιλελεύθερο κράτος δικαίου είναι ότι αυτό το κράτος διατηρεί το μονοπώλιο της βίας. Είναι παράδοξο γιατί το κράτος δικαίου έχει σαν αποστολή την προστασία των δικαιωμάτων των πολιτών αλλά και κάτι επιπλέον, όπως θαυμάσια το έχει εκφράσει ο φιλόσοφος Avishai Margalit: να εξασφαλίσει ότι η κοινωνία που ρυθμίζει είναι «αξιοπρεπής», δηλαδή μια κοινωνία στην οποία οι πολίτες ζουν με αξιοπρέπεια και δεν ταπεινώνονται από το κράτος και τους θεσμούς του, αλλά διατηρούν την προσωπική τους αυτονομία και τον αυτοσεβασμό τους. Το παράδοξο λοιπόν είναι ότι αυτό το κράτος διατηρεί την αποκλειστικότητα της χρήσης βίας και μάλιστα κυρίως κατά των πολιτών του.

Εξηγείται όμως εύκολα, με ένα άλλο παράδοξο: Το κράτος δικαίου έχει σαν κύριο σκοπό την μεγιστοποίηση της ελευθερίας και αυτό μπορεί να επιτευχθεί μόνο εφόσον αυτή περιοριστεί σε κάποιον βαθμό. Το κράτος δικαίου θα περιορίσει την ελευθερία του ληστή, του βιαστή, του δολοφόνου, του απατεώνα, του παιδεραστή, του χούλιγκαν. Ο περιορισμός της ελευθερίας τους («δεν σου επιτρέπουμε να κάνεις όσα θέλεις να κάνεις κι αν τα κάνεις θα σε τιμωρήσουμε») αυξάνει την ελευθερία όλων μας. Αυτός ο αναγκαίος περιορισμός μπορεί να επιτευχθεί μόνο με την κρατική, οργανωμένη, νομιμοποιημένη βία που ασκείται όμως με απόλυτο σεβασμό στο Σύνταγμα και τους νόμους.

Μέχρι ποιο σημείο νομιμοποιείται το κράτος να περιορίσει την ελευθερία μας για να την μεγιστοποιήσει; Μέχρι το σημείο όπου το κόστος από τον περιορισμό της ελευθερίας είναι μικρότερο από το όφελος. Το κράτος δικαιούται να περιορίζει την ελευθερία μόνο εφόσον ο περιορισμός της αυξάνει τη συνολική ελευθερία για όλους. Βέβαια τίποτα δεν είναι τόσο απλό όσο ακούγεται. Η περίφημη προειδοποίηση του Λόρδου Acton, «η εξουσία διαφθείρει και η απόλυτη εξουσία διαφθείρει απόλυτα» έχει επανειλημμένα αποδειχτεί και εμπειρικά. Αλλά και η άλλη περίφημη ρήση του Abraham Maslow, «όταν έχεις το σφυρί, βλέπεις όλα τα προβλήματα σαν καρφιά» έχει κι αυτή επιβεβαιωθεί στην Ελλάδα: όταν έχεις ένα γκλομπ είναι εύκολο να ξεχάσεις ότι αυτό που χτυπάς είναι ένα κεφάλι.

Αυτά τα δύο λοιπόν παράδοξα μπορεί να οδηγήσουν σε ένα φιλελεύθερο κράτος αλλά μπορεί να οδηγήσουν και σε ένα αστυνομικό κράτος. Η Ελλάδα δεν είναι τίποτα από τα δύο, είναι απλά ένα αναξιοπρεπές κράτος. Εξηγούμαι:

(α) Στο φιλελεύθερο κράτος δικαίου, το κράτος ασκεί τη βία ακολουθώντας τις διαδικασίες που προβλέπουν το Σύνταγμα και οι νόμοι, που έχουν σκοπό να προστατεύσουν τα δικαιώματα των πολιτών. Το ελληνικό κράτος παραβιάζει ασύστολα δικαιώματα και αδιαφορεί για διαδικασίες ακόμα και μετά από αναρίθμητες καταδίκες από διεθνή, κυρίως ευρωπαϊκά, δικαστήρια και οργανώσεις προστασίας δικαιωμάτων.

(β) Ο σκοπός για τον οποίον το κράτος διατηρεί το μονοπώλιο της βίας είναι για να αυξήσει την ελευθερία των πολιτών δίνοντάς τους την αίσθηση της ασφάλειας, που αποτελεί βασική ρήτρα του κοινωνικού συμβολαίου και απαραίτητη προϋπόθεση για την ελεύθερη άσκηση όλων των άλλων δικαιωμάτων. Το ελληνικό κράτος δεν δίνει καμία τέτοια αίσθηση. Δεν φτάνει που παραβιάζει τα δικαιώματα, δεν είναι ικανό ούτε να αυξήσει την ασφάλεια που έχει αποστολή να παράσχει. Δεν είναι δηλαδή μόνο αυταρχικό, είναι δυστυχώς και αναποτελεσματικό. Ο περιορισμός των δικαιωμάτων στην πράξη, όχι μόνο δεν αυξάνει την ασφάλεια, αλλά καταλήγει σε ακόμα μεγαλύτερη ανασφάλεια, καθώς το κράτος απουσιάζει από εκεί που πρέπει να βρίσκεται.

(γ) Ενώ λοιπόν το κράτος είναι έτοιμο να επιτεθεί βάναυσα σε αδύναμες μειονότητες και μεμονωμένα άτομα (την εύκολη λεία) αφήνει ανεξέλεγκτους και ανενόχλητους όλους όσοι διεκδικούν μέρος αυτού του μονοπωλίου της βίας: τρομοκράτες, ακροδεξιές οργανώσεις, ακροαριστερές οργανώσεις, νονούς της νύχτας αλλά και της ημέρας, χούλιγκαν των γηπέδων και χούλιγκαν εκτός γηπέδων και φυσικά τους εγκληματίες κάθε κατηγορίας, έλληνες και αλλοδαπούς. Όλοι αυτοί, που δεν είναι και τόσο διαφορετικοί μεταξύ τους, έχουν κατορθώσει να σπάσουν το κρατικό μονοπώλιο και να δημιουργήσουν ένα ιδιότυπο ολιγοπώλιο της βίας, όπου το κράτος είναι απλά ένα από τα μέλη της σύμπραξης που πολλές φορές δρα κι αυτό με παράνομους τρόπους και διαπλέκεται με όλα τα μέλη του καρτέλ. Τα μέλη της σύμπραξης έχουν χωρίσει ακόμα και την αγορά: ο καθένας έχει το δικό του χώρο δραστηριότητας και διεκδικεί το τοπικό μονοπώλιο: τα πανεπιστήμια, τη «νύχτα», το κέντρο της Αθήνας, τα γήπεδα, τις ανυπεράσπιστες οικίες των πολιτών.

(δ) Τρεις άνθρωποι καίγονται ζωντανοί από φασίστες ενώ άλλοι φασίστες ζητωκραυγάζουν. Ένας πολιτικός ξυλοκοπείται από φασίστες μπροστά στις κάμερες. Ένας νομπελίστας απειλείται από φασίστες ενώ αμέτρητοι διανοούμενοι εκβιάζονται και προπηλακίζονται από φασίστες για να μην διατυπώσουν τη γνώμη τους. Αμέτρητοι άνθρωποι πέφτουν θύμα εγκληματιών μέσα στα σπίτια τους, στη γειτονιά που μεγάλωσαν, στους δρόμους που νόμιζαν ότι έχουν το δικαίωμα να περπατούν ασφαλείς. Αμέτρητοι μετανάστες πέφτουν θύματα φασιστών ως αντίποινα σε πράξεις που έκαναν άλλοι, διασύρονται, απειλούνται, αντιμετωπίζονται ως ανθρώπινα σκουπίδια. Αν το κράτος δικαίου έχει το μονοπώλιο της βίας, το έχει για να προστατεύσει τους πολίτες του από τους εγκληματίες, τους μαύρους και κόκκινους φασίστες και τους τραμπούκους κάθε είδους. Αλλά αυτό είναι απασχολημένο να σπάει τα κεφάλια όσων συλλαμβάνει τυχαία.

(ε) Και φυσικά έχουμε τους υπερασπιστές της (τοπικής ολιγοπωλιακής) βίας. Δεν υπάρχει τίποτα πιο απεχθές από αυτούς που επιχειρούν να δικαιολογήσουν την βία: «δεν φταίνε αυτοί, είναι φτωχοί άνθρωποι», «δεν φταίνε αυτοί, έχουν αγανακτήσει με την εγκληματικότητα», «δεν φταίνε αυτοί, φταίει ο καπιταλισμός», «οι πολιτικοί είναι οι πραγματικοί τρομοκράτες». Επιχειρώντας να δικαιολογήσουν τη συγκεκριμένη βία που τους αρέσει, γιατί είναι συμβατή με την αυταρχική ιδεολογία τους, εξομοιώνονται με τους φασίστες που την ασκούν. Επιχειρώντας να διευρύνουν την έννοια της βίας («βία ασκούν οι τράπεζες», «βία ασκεί η κυβέρνηση με τα οικονομικά μέτρα», «βία ασκεί η παγκοσμιοποίηση», «βία ασκεί οποιοσδήποτε προσπαθεί να νοθεύσει την φυλετική μας καθαρότητα», «βία ασκεί οποιοσδήποτε μας ενοχλεί με τις απόψεις του») το μόνο που κατορθώνουν είναι να μετατρέπουν την πραγματική βία σε κάτι τετριμμένο.

Όπως γράφει ο Θανάσης Τριαρίδης στον εξαιρετικό συλλογικό τόμο Η Πολιτική Βία είναι Πάντοτε Φασιστική:

Η πολιτική βία είναι πάντοτε φασιστική, από όπου κι αν προέρχεται. Όσοι την ασκούν (είτε με το ρόπαλο, είτε με την πέτρα, είτε με το πιστόλι, είτε με την βόμβα, είτε με όποιον άλλο τρόπο) είναι διαφόρων διαβαθμίσεων νεοναζί. Και όσοι σιωπούμε απέναντι σε τούτη την πολιτική βία, είτε περιμένοντας να δούμε αν αυτοί που την άσκησαν είναι οι ‘δικοί μας’ ‘καλοί’ δολοφόνοι ή οι ‘κακοί άλλοι’, είτε θεωρώντας πως με τη σιωπή μας υπηρετούμε την ηθική τάξη της ‘ανώτερης ιδεολογίας’ μας, είμαστε αδιαβάθμητοι συνένοχοι.

Σε ένα κράτος που δεν μας επιτρέπει να αισθανόμαστε αξιοπρεπείς με τις πράξεις του και ιδίως με τις παραλείψεις του, ας μην επιτρέψουμε στη σύμπραξη της βίας να στεριώσει για πάντα το ολιγοπώλιο της. Ας μην επιτρέψουμε στους ιδεολογικούς συμπαραστάτες της να μας πείσουν ότι το ολιγοπώλιο αυτό είναι για το καλό μας. Ας μην εγκαταλείψουμε τον αγώνα για ένα κράτος δικαίου που ταιριάζει σε μια ελεύθερη και ανοικτή κοινωνία.

* Ο Αριστείδης Χατζής είναι Επίκουρος Καθηγητής Φιλοσοφίας Δικαίου & Θεωρίας Θεσμών στο Τμήμα Μεθοδολογίας, Ιστορίας και Θεωρίας της Επιστήμης του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Κατεβάστε το άρθρο σε PDF (όπως δημοσιεύτηκε)

Διάβασε:

Avishai Margalit. 1996. The Decent Society. Cambridge, MA: Harvard University Press.

Γ. Ευαγγέλου, Θ. Πολλάτος και Θ. Τριαρίδης. 2010. Η Πολιτική Βία είναι Πάντοτε Φασιστική. Αθήνα: Εκδόσεις Διάπυρον.

Ο «φιλελευθερισμός» του Νόαμ Τσόμσκι

του Αριστείδη Χατζή

The Books' Journal
Ιούνιος 2011

Τάκης Μίχας, Νόαμ Τσόμσκι και Φιλελευθερισμός: Μια Κριτική Ανάλυση (Αθήνα: Κριτική, 2007), σελ. 301, €15,00.

Ο Τάκης Μίχας στο βιβλίο του επιχειρεί κάτι ιδιαίτερα προκλητικό. Να ανασυγκροτήσει την πολιτική σκέψη του Noam Chomsky, τοποθετώντας την μέσα στα πλαίσια της φιλελεύθερης παράδοσης και μάλιστα αντιπαραθέτοντάς την με εκείνη στοχαστών όπως ο Milton Friedman, o Ludwig von Mises και ο Friedich A. Hayek.

Νομίζω ότι από το έργο του Chomsky αλλά και από το βιβλίο του Τάκη Μίχα προκύπτει μία περίπλοκη απάντηση. Ο Chomsky είναι φιλελεύθερος αλλά και δεν είναι. Οι απόψεις του σε πολλά θέματα είναι φιλελεύθερες και σε άλλα έρχονται σε αντίθεση με βασικές φιλελεύθερες αρχές. Για να το πω πιο καθαρά: ο Chomsky δεν είναι αρκετά φιλελεύθερος.

Υπάρχει όμως κάποια μεζούρα για να μετράμε τον φιλελευθερισμό; Εγώ θα προτείνω δύο κριτήρια και στη συνέχεια θα εξετάσω κατά πόσο ο Chomsky τα πληροί:

(α) Η έμφαση στην προτεραιότητα της φιλελεύθερης αρχής έναντι της δημοκρατικής, δηλαδή η αρχή της πλειοψηφίας υποχωρεί πάντοτε απέναντι στα δικαιώματα και στον σκληρό πυρήνα του κράτους δικαίου. Όσο περισσότερο φιλελεύθερος είναι κάποιος, τόσο μεγαλύτερο ρόλο αναγνωρίζει στο κράτος δικαίου και τόσο ευρύτερος επιθυμεί να είναι ο σκληρός πυρήνας των δικαιωμάτων.

(β) Η αποδοχή της ελεύθερης αγοράς ως του πλέον συμβατού με την φιλελεύθερη πολιτική θεωρία τρόπου οικονομικής οργάνωσης της κοινωνίας.

Δεν χρειάζεται κάποιος να δεχτεί το καθαρόαιμο φιλελεύθερο δικαίωμα στην αυτοκτησία (self-ownership) και να απορρίπτει κάθε είδους κρατική παρέμβαση για να είναι φιλελεύθερος. Αρκεί να δέχεται ένα ελάχιστο (όπως το ονομάζω) φιλελεύθερο περιεχόμενο: Ηθική αυτονομία του ατόμου, καχυποψία απέναντι στον πατερναλισμό κάθε είδους και αποδοχή τουλάχιστον του κριτηρίου της διαφοράς του Rawls (που μας λέει ουσιαστικά ότι εάν οι φτωχότεροι βελτιώνουν σταθερά τη θέση τους σε μια κοινωνία δεν μας ενοχλεί η παράλληλη αύξηση της ανισότητας εφόσον αυτή αποτελεί αναγκαία προϋπόθεση της βελτίωσης).

Όποιος δεν δέχεται αυτό το minimum μπορεί να είναι ένας εξαιρετικός στοχαστής, ένας σπουδαίος αγωνιστής, ένας μεγάλος συγγραφέας – αλλά δεν είναι φιλελεύθερος.

Ας δούμε όμως τώρα τι είναι ο Chomsky. Καταρχήν θα πρέπει να προειδοποιήσω τον αναγνώστη ότι γνωρίζω ελάχιστα το έργο του Chomsky. Εμπιστεύομαι απόλυτα τον Τάκη Μίχα και το βιβλίο του.

Το πρώτο κριτήριο (του κράτους δικαίου και των δικαιωμάτων) ο Chomsky μάλλον το πληροί, όπως αποδεικνύουν τα δημοσιεύματά του και ο ακτιβισμός του υπέρ των δικαιωμάτων στις Η.Π.Α. και αλλού. Δεν απορρίπτει την παραδοσιακά φιλελεύθερη αρνητική έννοια της ελευθερίας αν και δίνει έμφαση στη θετική (33-34), είναι καχύποπτος απέναντι στην εξουσία και σε κάθε είδους καταναγκασμό (36), απορρίπτει σαφώς τον Μαρξισμό (38-40), υπερασπίζεται με ζήλο την ελευθερία της έκφρασης (50). Αν και, όπως ομολόγησα, δεν γνωρίζω το έργο του Chomsky, την περίφημη φράση του για την ελευθερία της έκφρασης («εάν δεν πιστεύουμε στην ελευθερία της έκφρασης αυτών που απεχθανόμαστε, δεν την πιστεύουμε για κανέναν») την χρησιμοποιώ σε κάθε ευκαιρία (και δυστυχώς οι ευκαιρίες είναι πολλές..).

Το πρόβλημα είναι ότι ο Chomsky δεν πληροί το δεύτερο κριτήριο, το οποίο συνδέεται απόλυτα με το πρώτο. Ενώ φαίνεται να εκτιμά την αξία της ελεύθερης αγοράς, ουσιαστικά την απορρίπτει γιατί αυτή δεν προσεγγίζει ένα παρωχημένο μοντέλο τέλειου ανταγωνισμού ανάμεσα σε μικρομεσαίες επιχειρήσεις που ο Chomsky έχει στο μυαλό του. Βέβαια η κριτική του δεν είναι πάντα λανθασμένη. Ασκεί κριτική στο λεγόμενο επιχειρηματικό μερκαντιλισμό και στο consensus της Washington (104). Η κριτική αυτή (αν ο Chomsky ήξερε καλύτερα οικονομικά) δεν θα ήταν αδικαιολόγητη και θα μπορούσε να ήταν και φιλελεύθερη. Δεν ακούγεται συχνά από τους φιλελεύθερους αλλά η αλήθεια είναι ότι ο χειρότερος και πλέον επικίνδυνος αντίπαλος της ελεύθερης αγοράς, μαζί με το διεφθαρμένο και αναποτελεσματικό κράτος, είναι οι μεγάλες επιχειρήσεις. Όσο μεγαλύτερο μερίδιο της αγοράς έχει μια επιχείρηση τόσο λιγότερο ανταγωνισμό επιθυμεί. Για να το πετύχει, διαπλέκεται με το κράτος. Αυτό εννοεί και ο Chomsky.

Ενώ όμως έχει καταρχήν δίκιο, η τελική του θέση διαστρεβλώνεται από το γεγονός πως δεν γνωρίζει οικονομικά και ιδιαίτερα την εξέλιξη της οικονομικής επιστήμης από το 1960 και μετά. Η άγνοια αυτή τον οδηγεί σε μια αντίφαση. Δυσπιστεί, ορθά, απέναντι στο κράτος διότι το θεωρεί όργανο που εξυπηρετεί συγκεκριμένα συμφέροντα (81), φαίνεται όμως να το εμπιστεύεται εύκολα ως φορέα κοινωνικής δικαιοσύνης. Φράσεις όπως «συμμετοχικός κοινωνικός σχεδιασμός» εμένα μου θυμίζουν γραφειοκράτες, συμφέροντα και μίζες. Μου ακούγονται όμως και εξόχως πατερναλιστικά.

Έτσι, ο Chomsky δεν αρκείται στην ισότητα των ευκαιριών στην οποία δίνουν έμφαση οι αριστεροί φιλελεύθεροι (left-libertarians) και αντιμετωπίζει θετικά αρκετές φιλελεύθερες ιδέες και πολλούς φιλελεύθερους στοχαστές. Αλλά απαιτεί από το δημοκρατικό κράτος και ισότητα των αποτελεσμάτων (23), χωρίς να απαντά στον Robert Nozick που με το επιχείρημα για τον μπασκετμπολίστα Wilt Chamberlain απέδειξε την αναγκαία σύνδεση της ισότητας των αποτελεσμάτων με το αυταρχικό παρεμβατικό κράτος.

Αλλά το λέει καθαρά και ο ίδιος: «καταλήγ[ω] να υποστηρίζω τη συγκεντρωτική κρατική εξουσία» διότι οι επιχειρήσεις είναι περισσότερο κοντά στην τυραννία και στον ολοκληρωτισμό απ’ ό,τι το κράτος! (157). Οδηγείται όμως με τον τρόπο αυτό σε σειρά αντιφάσεων που αποδυναμώνουν ακόμα περισσότερο τα επιχειρήματά του (158-159). Γιατί ένα κράτος όργανο των ομάδων πίεσης εάν αποκτήσει περισσότερη δύναμη θα έρθει σε σύγκρουση με τις ομάδες αυτές; Και υπέρ ποίου; Η σχολή της δημόσιας επιλογής και ειδικά ο Mancur Olson έχει αποδείξει την εγγενή τάση του κράτους να προστατεύει συμφέροντα ισχυρών μειοψηφιών.

Ο λόγος που συζητάμε σοβαρά τη φιλελεύθερη διάσταση στο έργο του Chomsky είναι η καλή του πίστη. Ο Chomsky είναι ενστικτωδώς φιλελεύθερος (δες ιδίως 109-110). Απεχθάνεται κάθε μορφής εξουσία και δεν βλέπει κανένα λόγο να διαχωρίσει την εξουσία των πολυεθνικών εταιριών από εκείνη των κρατών (156). Όμως υπάρχουν πολύ μεγάλες διαφορές, η σημαντικότερη εκ των οποίων είναι το ότι ακόμα και η ισχυρότερη εταιρία είναι έρμαιο του ανταγωνισμού, ενώ το κράτος διαθέτει πάντα το μονοπώλιο της νόμιμης βίας. Πόσες επιχειρήσεις-γίγαντες δεν έχουν καταρρεύσει μέσα σε μερικές ώρες; Δεν έχει συμβεί το ίδιο με κράτη. Κανένα δεν έχει εξαφανισθεί επειδή οι πολίτες του δεν ήταν αρκετά ικανοποιημένοι από τις υπηρεσίες του και επέλεξαν την προστασία ενός άλλου κράτους.

Το πρόβλημα με τον Chomsky είναι ο sui generis ντετερμινισμός του και κυρίως η άγνοια των πορισμάτων της οικονομικής επιστήμης και ιδιαίτερα της σχολής της ορθολογικής επιλογής. Η άγνοια αυτή τον οδηγεί σε απλουστευτικά συμπεράσματα όπως: «Δεν νομίζω ότι υπάρχουν επιστημονικά επιτεύγματα στο χώρο της μελέτης της ανθρώπινης συμπεριφοράς» (63).

Έτσι δεν μπορεί να εξηγήσει τον οικονομικό ρόλο της εταιρίας, προφανώς γιατί δεν έχει διαβάσει ποτέ του Ronald Coase ή Oliver Williamson (βλ. τις αφελείς θέσεις του στη σελ. 115). Μπορεί να έχει δίκιο όταν υποστηρίζει ότι τα ολιγοπώλια αποτελούν τον σοβαρότερο κίνδυνο για την ελεύθερη αγορά (117-118), δεν βλέπει όμως ότι τα ολιγοπώλια υπάρχουν διότι το κράτος τα προστατεύει. Η ελληνική αγορά γάλακτος είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα.

Απορρίπτει τον καταμερισμό της εργασίας (122) και τη μισθωτή εργασία (126), παραμένοντας πιστός στην αριστοτελική θεωρία της δίκαιης τιμής (127) η οποία έχει απαξιωθεί από τις αρχές του 20ου αιώνα μετά την οριακή επανάσταση. Τα επιχειρήματά του είναι τόσο αφελή που και ο ίδιος το διαισθάνεται και αποφεύγει να καταλήξει σε κανονιστικές προτάσεις βασισμένος σ’ αυτά αλλά αρκείται σε ευχολόγια.

Ανάλογη είναι και η θέση του απέναντι στην παγκοσμιοποίηση, την οποία αντιμετωπίζει με τόση προχειρότητα που δεν αναμένει κανείς από έναν ακαδημαϊκό (176). Δεν θα επεκταθώ στο ζήτημα αυτό γιατί η ανάπτυξη του Τάκη Μίχα είναι εξαιρετική (177-203), στο καλύτερο κεφάλαιο του βιβλίου.

Δεν θα υπεισέλθω επίσης καθόλου στο επιστημολογικό κομμάτι της παρουσίασης του έργου του Chomsky από τον Τάκη Μίχα. Μπορεί μεθοδολογικά να τον φέρνει κοντά στον φιλελευθερισμό (αν και δεν είμαι σίγουρος γι’ αυτό), όμως νομίζω ότι αντιμετωπίζει τη γλώσσα με τρόπο που είναι απόλυτα συμβατός με τον ντετερμινιστικό (259-260) και στατικό τρόπο (246) που βλέπει την αγορά. Έτσι, όσο ενστικτώδης είναι η αγάπη του για την ελευθερία, άλλο τόσο ενστικτώδης είναι και η τάση του για πατερναλιστική προστασία του ατόμου.

Τελικά είναι φιλελεύθερος ο Chomsky; Είναι στο βαθμό που θεωρεί την ελευθερία ως πρωταρχικό αγαθό. Δεν είναι όμως γνήσιος φιλελεύθερος στο βαθμό που υπερασπίζεται μια ιδιαίτερα περιορισμένη έννοια της ελευθερίας.

Το βιβλίο του Τάκη Μίχα είναι ιδιαίτερα καλογραμμένο (το διάβασα μέσα σε μερικές ώρες, χωρίς κανένα διάλειμμα) αλλά και πολύ χρήσιμο. Χρήσιμο όχι γιατί παρουσιάζει τη σκέψη του Chomsky. Ο Chomsky αποτελεί μια ενδιαφέρουσα περίπτωση αλλά δεν είναι σημαντικός πολιτικός διανοητής. Το βιβλίο του Μίχα είναι χρήσιμο γιατί αποτελεί την καλύτερη και περισσότερο ενημερωμένη παρουσίαση της σύγχρονης φιλελεύθερης σκέψης στα ελληνικά.

* Ο Αριστείδης Χατζής είναι Επίκουρος Καθηγητής Φιλοσοφίας Δικαίου & Θεωρίας Θεσμών στο Τμήμα Μεθοδολογίας, Ιστορίας και Θεωρίας της Επιστήμης του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Κατεβάστε το άρθρο σε PDF (όπως δημοσιεύτηκε)

Διαβάστε τις παρουσιάσεις του βιβλίου από τον Δημήτρη Σκάλκο και τον Γιώργο Σιακαντάρη.

Εδώ θα βρείτε την προσωπική ιστοσελίδα του Noam Chomsky, εδώ την ιστοσελίδα του στο Τμήμα Γλωσσολογίας του MIT και εδώ τις απόψεις του για τους libertarians.

Εδώ μπορείτε να διαβάσετε το σχετικό άρθρο του Τάκη Μίχα "The Other Chomsky" (Wall Street Journal, Nov. 4, 2005).

Robert Ariail (May 23, 2011)

Malign Neglect

New York Times
Editorial
May 21, 2011

Extraordinary rendition — the abduction of foreigners, often innocent ones, by American agents who sent them to countries well known for torturing prisoners — was central to President George W. Bush’s antiterrorism policy. His administration then used wildly broad claims of state secrets to thwart any accountability for this immoral practice.

President Obama has adopted the same legal tactic of using the secrecy privilege to kill lawsuits. So the only hope was that the courts would not permit these widely known abuses of power to go unchecked.

Last Monday, the Supreme Court abdicated that duty. It declined to review a case brought by five individuals who say — credibly — that they were kidnapped and tortured in overseas prisons. The question was whether people injured by illegal interrogation and detention should be allowed their day in court or summarily tossed out.

The court’s choice is a major stain on American justice. By slamming its door on these victims without explanation, it removed the essential judicial block against the executive branch’s use of claims of secrecy to cover up misconduct that shocks the conscience. It has further diminished any hope of obtaining a definitive ruling that the government’s conduct was illegal — a vital step for repairing damage and preventing future abuses.

More

Poll: Majority back gay marriage

Politico
May 20, 2011

A majority of Americans say they support legalizing gay marriage for the first time ever in a Gallup poll, according to a new survey released Friday.

Gallup is the third national poll in the last two months to show that more Americans now support the policy than oppose it.

In the poll, conducted earlier this month, Gallup found 53 percent of Americans saying that marriages between same-sex couples should be considered valid and come with the same rights as heterosexual marriages, while 45 percent said same-sex marriages should not.

A year ago, in the last Gallup survey on the issue, the numbers were reversed: 53 percent of Americans opposed same-sex marriage, while 44 percent supported it.

The Gallup poll is just the latest to find that the legalization of gay marriage is supported by a majority of Americans. In a shift from its previous polls, a CNN/Opinion Research Corporation survey released in April found 51 percent of Americans in support of gay marriage and 47 percent opposed to it. And, in March, a Washington Post/ABC News poll found 52 percent of Americans supporting gay marriage, also a majority opinion for the first time.

But the shift has not crossed the partisan divide. In the Gallup poll, the percentage of Republicans supporting legalized gay marriage has not changed in the last year – just like in 2010, 28 percent of Republicans are in favor of it in 2011.

More

America's Freedom Opportunity in the Middle East

by James L. Jones

Wall Street Journal
May 20, 2011

The events of the Arab Spring provide an unprecedented opportunity for hundreds of millions of people in North Africa and the Middle East to realize greater political and economic freedom, human rights and better lives. For the U.S., too, this is a rare moment in history—perhaps as full of promise and peril as the periods after World War II and the collapse of the Soviet Union. This is a chance for America to be viewed once again as the unique nation: The country most identified with the cause of helping average people, including Muslims, gain freedom and self-determination.

As America confronts these developments, renewed engagement with the political and personal aspirations of those in the developing world becomes more clearly in our interest. Engagement is likely the most ethical and economically efficient way for America to exert positive influence around the world while embracing our core values. Done right, this approach can diminish the potential for new military entanglements and reduce our long- and near-term commitments of money and lives.

More

They Need to Be Counted

New York Times
Editorial
May 19, 2011

It was a relief to see one politician showing political courage and sense in Albany this week. Of course, that politician was Mayor Michael Bloomberg of New York City and not a state lawmaker. But every bit helps.

Mr. Bloomberg went to Albany to press Senate Republicans to vote to legalize same-sex marriage. He warned that “the longer the Senate obstructs marriage equality, the heavier the price they will pay not only in the history books, but at the polls.” And he promised to put his cash and clout behind any senator who backed the legislation “no matter where they stand on any other issue.”

We hope the senators were listening. We hope Gov. Andrew Cuomo was also paying close attention. Mr. Cuomo says the state’s same-sex couples should be given the right to marry, but he wants to hold back the vote until he is sure the bill will pass — a position supported by some advocates for gay rights. That’s the wrong decision.

The issue is so important that it deserves a full debate and vote in the Legislature. New Yorkers should know who will stand up for this basic civil right and who won’t.

More

Η αντιμεταναστευτική συμμαχία

του Διονύση Γουσέτη

Καθημερινή
18 Μαΐου 2011

Οι δύο φόνοι της περασμένης εβδομάδας, του 44χρονου Ελληνα και του 21χρονου μετανάστη ως εκδίκηση, έδωσαν ακόμη μία φορά την ευκαιρία να ξαναδούμε σε δράση το δίπολο «ακροδεξιοί» και «ακροαριστεροί». Οι δύο αυτές ομάδες εμφανίζονται αντίθετες, αλλά ταυτίζονται πλήρως σε καίρια ζητήματα, όπως ο αντισημιτισμός, ο αντικαπιταλισμός, ο αντιδυτικισμός. Οπως όλες οι αντίθετες ακραίες ιδεολογίες, αλληλοτροφοδοτούνται. Καθεμία διευκολύνει τη στρατολόγηση μελών από την άλλη. Για παράδειγμα, οι «φίλοι των μεταναστών» της Υπατίας οδήγησαν -με τη βοήθεια του ΣΥΝ- τους μετανάστες σε μια πύρρειο νίκη. Κέρδισαν τη μη απέλαση, αλλά εμφανίστηκαν τόσο αντιπαθείς στα μάτια των πολιτών, που συσπείρωσαν κάποιους πολίτες στην ακροδεξιά. Το ίδιο είχε καταφέρει η ακροαριστερά και στον Αγ. Παντελεήμονα.

Ενωμένοι είναι επίσης στη χιτλερική αρχή της συλλογικής ευθύνης. Οι ακροδεξιοί χτυπούν και σκοτώνουν οποιονδήποτε μετανάστη αδιακρίτως. Και οι ακροαριστεροί χτυπούν και σκοτώνουν οποιονδήποτε αστυνομικό αδιακρίτως ή καίνε την Αθήνα για να βλέπουν «εικόνες από το μέλλον» (ημερολόγιο Αυγής). Το Σάββατο κατάφεραν ένα καίριο χτύπημα στην αστική τάξη βάζοντας μπουρλότο στο αστυνομικό τμήμα Εξαρχείων. Αδιαφόρησαν για μας που ψωνίζαμε δίπλα, στη λαϊκή. Από τύχη δεν είχαμε νεκρούς.

Περισσότερα

The Meaning of Socialism

Reason
May 17, 2011

What's the real definition of socialism? How is it distinct from regulation and a social welfare state? Why are intellectuals still enamored of a system that brought us Stalin, Hitler, and more recently Hugo Chavez and Kim Jong-Il? And what can the United States learn from Sweden about free enterprise and capitalism?

Reason.tv's Nick Gillespie sat down with Kevin Williamson, who is deputy managing editor of National Review and author of a new book, The Politically Incorrect Guide to Socialism, to discuss the meaning of socialism in history and the current moment.

More

Η Προσβολή των Θεσμών

του Αριστείδη Χατζή

Το Βήμα
5 Μαΐου 2011

Η χειρότερη υποβάθμιση της Ελλάδος δεν είναι αυτή που προέρχεται από τους γνωστούς οίκους αξιολόγησης (Moody’s, Standard & Poor’s, Fitch) και χαρακτηρίζει τα ελληνικά ομόλογα σκουπίδια. Οι αξιολογήσεις αυτές αντανακλούν σε μεγάλο βαθμό την εικόνα που έχουν οι διεθνείς αγορές για την Ελλάδα και δεν διαφέρουν σε τίποτα από τις περισσότερες αναλύσεις που θα διαβάσει σε κανείς στα εγκυρότερα διεθνή μέσα ενημέρωσης.

Αλλά αυτή η υποβάθμιση δεν είναι η χειρότερη, γιατί υπάρχει μια άλλη, που λαμβάνει χώρα σχεδόν κάθε εβδομάδα τα τελευταία είκοσι χρόνια. Η υποβάθμιση αυτή καταβαραθρώνει το ελληνικό «κράτος δικαίου», τους θεσμούς, τη δημοκρατία μας και κυρίως τα δικαιώματα στο επίπεδο των σκουπιδιών. Μόνο που εδώ δεν έχουμε να κάνουμε με ένα διεθνή οίκο αξιολόγησης αλλά με έναν ελληνικό οίκο ρύθμισης. Με μια «ανεξάρτητη» αρχή: το Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης (ΕΣΡ).

Αυτή η «ανεξάρτητη» αρχή ιδρύθηκε το 1989 και κατοχυρώθηκε συνταγματικά με την αναθεώρηση του Απριλίου 2001. Για να κατοχυρωθεί η «ανεξαρτησία» της έναντι της εκτελεστικής εξουσίας συνδέθηκε άμεσα με το Κοινοβούλιο το οποίο επιλέγει (με πλειοψηφία των 4/5 της Διάσκεψης των Προέδρων της Βουλής) τα επτά μέλη του που θα υπηρετήσουν για τέσσερα χρόνια και μέχρι δύο θητείες.

Η φιλοσοφία του ΕΣΡ περιγράφεται καλύτερα από το ίδιο: «Η τηλεόραση είναι δημόσιο αγαθό και παραχωρείται η δυνατότητα χρήσεως σε τηλεοπτικούς σταθμούς για την προβολή προγραμμάτων εντός των ορίων που διαγράφονται από την προαναφερθείσα διάταξη του Συντάγματος, δηλαδή προς μετάδοση πληροφοριών και ειδήσεων, προϊόντων λόγου και τέχνης και πάντοτε με ποιοτική στάθμη που επιβάλλει η πολιτιστική ανάπτυξη της χώρας και ο σεβασμός της αξίας του ανθρώπου». Αυτή η ηθικοπλαστική αποστολή του έχει ανατεθεί (δυστυχώς) από το άρθρο 15, παρ. 2 του εξαιρετικά πατερναλιστικού Συντάγματος μας. Το άρθρο 15 μαζί με το εξίσου συντηρητικό και απαράδεκτο άρθρο 16 αποτελούν (ιδίως όπως εφαρμόζονται) όνειδος για μια φιλελεύθερη δημοκρατία που είναι και μέλος της ΕΕ.

Σύμφωνα λοιπόν με τον κανονισμό του ΕΣΡ: «οι ραδιοτηλεοπτικές εκπομπές πρέπει να εξασφαλίζουν την ποιοτική στάθμη που επιβάλλει η κοινωνική αποστολή της ραδιοτηλεοράσεως και η πολιτιστική ανάπτυξη της χώρας, ενώ εξάλλου πρέπει να τηρούνται οι γενικά παραδεκτοί κανόνες της ευπρέπειας και καλαισθησίας στη γλώσσα και στη συμπεριφορά» (sic). Ανατριχιάσατε;

Διαβάστε εδώ την συνέχεια του άρθρου


Διόρθωση: ο βουλευτής της Ν.Δ. κ. Κ. Τζαβάρας διέψευσε ότι έκανε καταγγελία. Διαβάστε το ρεπορτάζ στο Βήμα. Διαβάστε επίσης εδώ ένα ακόμα ρεπορτάζ του Βήματος (με την απάντηση του ΕΣΡ στην κριτική).

Εδώ θα βρείτε άλλο ένα  σχετικό άρθρο μου (για τους περιορισμούς της ελευθερίας του λόγου στην Ελλάδα) και εδώ μπορείτε να συμμετάσχετε σε ένα σχετικό cause στο Facebook.

Εδώ θα βρείτε το άρθρο του Χαράλαμπου Ανθόπουλου. Η μονογραφία του Σταύρου Τσακυράκη έχει δυστυχώς εξαντληθεί.

Εδώ θα βρείτε την ιστοσελίδα του ΕΣΡ και εδώ μπορείτε να βρείτε δύο παλαιότερες αποφάσεις του ΕΣΡ για το Ράδιο Αρβύλα.

Eδώ μπορείτε να διαβάσετε την απόφαση Hustler Magazine, Inc. v. Falwell του Ανώτατου Δικαστηρίου των Η.Π.Α. (1988) και εδώ να μάθετε περισσότερα για την υπόθεση στην οποία βασίστηκε η ταινία του Milos Forman The People vs. Larry Flynt (1996).

Το βιβλίο του Fareed Zakaria θα το βρείτε εδώ:

Δείτε τέλος ένα σχετικό απόσπασμα από το Ράδιο Αρβύλα.

Οι Χάντρες

του Αριστείδη Χατζή

The Books' Journal
Μάιος 2011

Στην εξαιρετική ταινία του Αλέκου Σακελάριου, Η Κυρά μας η Μαμμή, ένας συνταξιούχος γιατρός εγκαταλείπει την Αθήνα και μετακομίζει σε ένα μικρό επαρχιακό χωριό όπου σχεδιάζει να ανοίξει ιατρείο για να μπορέσει να συμπληρώσει το πενιχρό εισόδημά του. Στο χωριό δεν υπάρχει άλλος γιατρός αλλά κυριαρχεί η «κυρά-Μαμή». Η κυρά-Μαμή εκμεταλλευόμενη την αμάθεια, την πρόληψη και τη δεισιδαιμονία κάνει χρυσές δουλειές με τα ξεματιάσματα και τα μαντζούνια της. Όμως η επιρροή της κυρά-Μαμής δεν περιορίζεται στους αγράμματους απλοϊκούς χωρικούς αλλά απλώνεται και σε όλους τους προύχοντες του χωριού. Σε μια καταπληκτική σεκάνς της ταινίας ο ορθολογιστής γιατρός καθώς γνωρίζει σε μια εκδήλωση τις αρχές του τόπου, εντοπίζει σε όλους τα σημάδια της πρόληψης: όλοι τους φοράνε γαλάζιες χάντρες μέσα στα ρούχα. Στο τέλος μιας χαρακτηριστικής σκηνής χώνει το χέρι του μέσα στο πουκάμισο ενός από αυτούς ξέροντας εκ των προτέρων τι θα βρει μέσα.

Έχουν περάσει πάνω από 50 χρόνια από τότε που γυρίστηκε η ταινία και το χειρότερο δεν είναι ότι υπάρχουν ακόμα άτομα που πιστεύουν στο μάτι, στον καφέ, στα χαρτιά, στα ζώδια, και σε εκσυγχρονισμένες μπούρδες της νέας εποχής όπως η θετική και η αρνητική ενέργεια. Όλα αυτά, όσο θλιβερά κι αν είναι, δεν είναι δυστυχώς τα χειρότερα. Οι χάντρες που θα ανακαλύψει κάποιος, όχι κάτω από μπλούζες και πουκάμισα, αλλά κάτω ακόμα κι από ένα επίστρωμα μόρφωσης, καλλιέργειας και «άποψης» είναι τόσες πολλές και διαφορετικές, που πλέον δεν μπορούμε να κάνουμε ότι δεν τις βλέπουμε, γιατί δεν μπορούν πλέον να κρυφτούν αλλά και γιατί δεν φαίνεται να ντρέπονται αυτοί που τις φορούν.

Οι πιο πολυφορεμένες χάντρες είναι οι θεωρίες συνωμοσίας. Όσο πιο βλακώδεις είναι, τόσο πιο περήφανα ανεμίζουν πάνω από τα ρούχα όσων τις φορούν. Αλήθεια, πόσο αφελής μπορεί να είναι κάποιος για να πιστέψει έστω και μια από τις παρακάτω θεωρίες συνωμοσίας:

• ότι οι Αμερικανοί έριξαν τους δίδυμους πύργους (όλοι το ξέρουν αυτό!)

• ότι προειδοποίησαν όλους τους εβραϊκής καταγωγής εργαζόμενους στους δύο πύργους να μην έρθουν στη δουλειά εκείνη την ημέρα

• ότι ο Κίσινγκερ αποκάλυψε δημόσια τα καταχθόνια σχέδιά του για την καταστροφή του ελληνικού πολιτισμού

• ότι η κυβέρνηση έδωσε εντολή σε προβοκάτορες να κάψουν το κτίριο της Marfin για να αμαυρώσει τις κινητοποιήσεις των εργαζομένων (και φυσικά ο Βγενόπουλος ήταν συναυτουργός)

• ότι ο Assange είναι βαλτός για να μάθουμε ένα μικρό μέρος της αλήθειας και να εφησυχάσουμε ότι δεν υπάρχει συνωμοσία εναντίον της Ελλάδας

• ότι όλη η πληροφόρηση κατευθύνεται από ένα κέντρο εξουσίας που ελέγχει και κατευθύνει τα πάντα

• ότι ο κόσμος κυβερνάται από μία μικρή ολιγαρχία που συναντάται κρυφά ή φανερά (π.χ. στο Νταβός) και, με επικεφαλής τους Ροδτσάϊλντ, τη λέσχη Bilderberg και λοιπούς Εβραίους, Αμερικανούς, Μασόνους και τώρα τελευταία και Γερμανούς, σχεδιάζει τον αφανισμό των Ελλήνων - των μόνων που αντιστέκονται στη νέα τάξη

• ότι σχεδόν το σύνολο των ελλήνων πρωθυπουργών είναι εβραϊκής καταγωγής ή υποχείρια του σιωνισμού

• ότι καθημερινά μας ψεκάζουν με διάφορες ουσίες για να μας κρατούν υπάκουους

• ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση μας επιδοτούσε τόσα χρόνια για να μας μετατρέψει σε καταναλωτικά όντα και να μας ωθήσει στη δημιουργία χρέους ώστε να μπορεί να μας ελέγχει [στα πλαίσια του γνωστού σχεδίου αφανισμού μας]

• ότι η Ελλάδα δεν έχει φαλιρίσει, αλλά όλα αυτά αποτελούν ένα διαβολικό σχέδιο των κύκλων που μας υπονομεύουν για να μας αφανίσουν/υποτάξουν/υποχρεώσουν να συμβιβαστούμε με την Τουρκία και τα Σκόπια

• ότι με το Μνημόνιο έχουμε υποθηκεύσει την Ακρόπολη και τον Λευκό Πύργο

• ότι η Ελλάδα έχει μυθικό ορυκτό πλούτο που δεν της επιτρέπουν να τον εκμεταλλευτεί για να μην γίνει αυτάρκης και στη συνέχεια πανίσχυρη

• ότι το γερμανικό οικονομικό θαύμα οφείλεται στις γερμανικές εξαγωγές στην Ελλάδα

και πιο πρόσφατα:

• ότι οι Αμερικανοί προκάλεσαν τον σεισμό και το τσουνάμι για να εξοντώσουν τους Ιάπωνες (σατανικό! λέτε να το εφαρμόσουν και στην Ελλάδα;)

• ότι οι επαναστάσεις στον αραβικό κόσμο υποκινήθηκαν από Αμερικανούς και Ευρωπαίους που θέλουν να βάλουν χέρι στα πετρέλαια (λέτε αυτοί να υποκινούν και το κίνημα ανυπακοής στην Ελλάδα για να βάλουν χέρι στα ελληνικά πετρέλαια;)

• ότι οι εκπομπές του ΣΚΑΙ για την ελληνική επανάσταση εξυπηρετούν το σχέδιο αφελληνισμού του Κίσινγκερ, μέσω της υπονόμευσης και υποβάθμισης της παιδείας (λέτε να είναι και οι συνδικαλιστές της ΟΛΜΕ αμερικανοί πράκτορες;)

Η λίστα δεν έχει τελειωμό. Κάθε μέρα λαμβάνω δεκάδες ηλεκτρονικά μηνύματα με θεωρίες συνωμοσίας και απύθμενης ανοησίας και ακόμα χειρότερα ακούω σε συζητήσεις. Το πλέον αποκαρδιωτικό φαινόμενο είναι ότι αυτού του είδους τις «χάντρες» τις ανακαλύπτεις κρυμμένες σε αρκετές περιπτώσεις και κάτω από πτυχία, ακαδημαϊκούς τίτλους και επιφανειακή καλλιέργεια – αρκεί να απλώσεις το χέρι και να ψάξεις για να βρεις τις κρυμμένες χάντρες. Τι είναι αυτό που μετατρέπει διανοούμενους, ανθρώπους της τέχνης, πανεπιστημιακούς, να καταπίνουν αμάσητη ακόμα και την πιο χοντροκομμένη θεωρία συνωμοσίας;

Οι λόγοι είναι πολλοί. Η ανεπάρκεια του σχολείου (τα παιδιά μου μού μεταφέρουν τρομακτικές ιστορίες ανεπάρκειας και άγνοιας από καθηγητές της μέσης εκπαίδευσης), η γελοιοποίηση των θεσμών της ανώτατης (εξ αποστάσεως πλέον) εκπαίδευσης, η ακραία εξειδίκευση σε απίθανα γνωστικά αντικείμενα, η απουσία ενημέρωσης ή (χειρότερα) η επιλεκτική χρήση των πηγών για να μην αναταράζονται οι μακάριες βεβαιότητες και τα ιδεολογικά απολιθώματα και φυσικά η ζήτηση για απλές, ανθρωπομορφικές, μανιχαϊστικές εξηγήσεις.

Μόνο οι Έλληνες πιστεύουν σε θεωρίες συνωμοσίας; Όχι βέβαια. Οι 9/11 truthers δρουν κυρίως στις Η.Π.Α. και όλες οι χώρες έχουν τα μαργαριτάρια τους. Αλλά μόνο στην Ελλάδα οι παρανοϊκές αυτές θεωρίες ακούγονται σε μεγάλους τηλεοπτικούς σταθμούς, αναλύονται σε μεγάλες εφημερίδες και στα ραδιόφωνα και έχουν υιοθετηθεί από γνωστούς διανοούμενους και δημοφιλείς καλλιτέχνες. Είχε κανείς αμφιβολία ότι το Debtocracy δεν θα είχε μεγάλη απήχηση στο ελληνικό κοινό; Άλλωστε, όπως έδειξε πρόσφατα ο οικονομολόγος Bryan Caplan, η πολιτική και κοινωνική κρίση σε μία χώρα αντανακλά την ποιότητα των πεποιθήσεων και αντιλήψεων που έχουν οι πολίτες αυτής της κοινωνίας για σοβαρά θέματα.

Καλά όλα αυτά, αλλά δεν υπάρχουν συνωμοσίες; Φυσικά υπάρχουν. Αλλά δεν πρόκειται ποτέ να αποκαλυφθούν στο Facebook, στα blogs εκβιαστών, στα ανόητα chain-emails και στα περιθωριακά κανάλια της ελληνικής τηλεόρασης, ούτε από ταξιτζήδες-ντετέκτιβ, δημοσιογράφους-κλόουν και διανοούμενους της συμφοράς. Αυτοί που θα τις αποκαλύψουν είναι σοβαροί δημοσιογράφοι και ακτιβιστές που θα ριψοκινδυνεύσουν ακόμα και τη ζωή τους, ιστορικοί και ερευνητές που θα βυθιστούν για δεκαετίες σε αρχεία και πολίτες που θα είναι έτοιμοι να τα θυσιάσουν όλα για να καταγγείλουν την πραγματική διαφθορά. Οι δημοσιογράφοι Carl Bernstein και Bob Woodward που ξεσκέπασαν το σκάνδαλο Watergate, οι ακτιβιστές της Greenpeace και της Διεθνούς Αμνηστίας που ριψοκινδυνεύουν τις ζωές τους και ο Julian Assange που τα έβαλε με μια υπερδύναμη αποτελούν τέτοιες περιπτώσεις, όπως και οι έλληνες ιστορικοί και κοινωνικοί επιστήμονες που ανατρέπουν δημοφιλή μυθεύματα και απλουστευτικά σχήματα, ιδιαίτερα τις ιερές αγελάδες της ελληνικής ιστοριομυθολογίας.

Όμως αυτού του είδους οι αποκαλύψεις ανατρέπουν τις προκαταλήψεις μας και απαξιώνουν όλες τις αυταπάτες μας. Δεν είναι εύκολο να τις αντέξουμε γιατί δεν μπορούμε και δεν θέλουμε να μάθουμε για τις πραγματικές συνωμοσίες ενάντια στον ορθό λόγο, την επιστήμη και την αλήθεια. Δεν θα αρκεί πλέον να έχουμε χωμένο το κεφάλι μας στο χώμα σαν τη στρουθοκάμηλο και ταυτόχρονα να κραυγάζουμε υστερικά από το φόβο μας για τα μυθολογικά τέρατα που μας περικυκλώνουν. Θα πρέπει να ανοίξουμε τα μάτια μας και τα αυτιά μας, να δούμε και να ακούσουμε, να σκεφτούμε και να συνομιλήσουμε.

Αλλά πρώτα θα πρέπει να πετάξουμε από πάνω μας όλες τις χάντρες.
 

Ο Αριστείδης Χατζής είναι Επ. Καθηγητής Φιλοσοφίας Δικαίου και Θεωρίας Θεσμών στο Τμήμα Μεθοδολογίας, Ιστορίας και Θεωρίας της Επιστήμης του Πανεπιστημίου Αθηνών.


Εδώ θα βρείτε τη δημοσιευμένη μορφή του κειμένου σε PDF για ευκολότερη εκτύπωση

Διαβάστε επίσης το σχετικό άρθρο μου "Η απατηλή λάμψη της ψευδοεπιστήμης" και εδώ το "Δόγμα της Άγνοιας"


Την ταινία Η κυρά μας η Μαμμή του Αλέκου Σακελλάριου μπορείτε να την δείτε εδώ. Προτείνω να δείτε ολόκληρη αυτή την εξαιρετική ταινία (στην απίθανη περίπτωση που δεν την έχετε δει). Οι τρεις σκηνές με τις χάντρες βρίσκονται μεταξύ του 25ου και του 30ου λεπτού.

Διαβάστε επίσης σχετικά κείμενα των Δημήτρη Δημητράκου, Ηλία Μαγκλίνη και Γιάννη Πρετεντέρη και δύο κείμενα του Σταύρου Θεοδωράκη (πρώτο - δεύτερο)

Δεν πιστεύουν μόνο οι Έλληνες στις θεωρίες συνωμοσίας. Διαβάστε το πρόσφατο άρθρο του David Weigel στο Slate με τίτλο "You're All Nuts! How America became the land of Truthers, Triggers, Birthers, and Dan Brown fans."

Εδώ θα βρείτε το πολύ ενδιαφέρον βιβλίο του Bryan Caplan, The Myth of the Rational Voter: Why Democracies Choose Bad Policies και εάν θέλετε μπορείτε να παρακολουθήσετε μια διάλεξη του συνεργάτη του Caplan, Ilya Somin την 4η Μαΐου στην Αθήνα.

Ο Michael Shermer είναι ο άνθρωπος που έχει ασχοληθεί περισσότερο από οποιονδήποτε με τις θεωρίες συνωμοσίες, την ψευδοεπιστήμη και τις υπόλοιπες σχετικές ανοησίες. Όχι μόνο ως εκδότης του περιοδικού Skeptic Magazine (μπορείτε να γραφτείτε δωρεάν για ηλεκτρονική συνδρομή) που έχει σκοπό να απαξιώσει τις εκάστοτε ψευδοεπιστημονικές αντιλήψεις και τις γελοίες θεωρίες συνωμοσίας αλλά με βιβλία και διαλέξεις. Δείτε δύο διαλέξεις του στο TED εδώ και εδώ και διαβάστε το βιβλίο του Why People Believe Weird Things: Pseudoscience, Superstition, and Other Confusions of Our Time (η πρώτη του έκδοση κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης - θα τη βρείτε εδώ).

Σε μερικές ημέρες θα κυκλοφορήσει και το νέο βιβλίο του με τίτλο The Believing Brain: From Ghosts and Gods to Politics and Conspiracies: How We Construct Beliefs and Reinforce Them as Truths

Ενδιαφέρον έχει επίσης και το βιβλίο του Pierre-André Taguieff, Θεωρίες Συνωμοσίας: Εσωτερισμός, Εξτρεμισμός (κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Πόλις)

Ελεγχος φρονημάτων πανεπιστημιακών;

του Διονύση Γουσέτη

Καθημερινή
4 Μαΐου 2011

Δεν πίστευα ότι θα χρειαζόταν να ξαναγράψω για την υπόθεση της Αλεξάνδρας Ιωαννίδου. Στις 15/7/2009, κάτω από τον τίτλο «Κολοβές ακαδημαϊκές ελευθερίες», περιέγραφα τις επιθέσεις που δέχτηκε από τις δύο ορθοδοξίες για να ματαιωθεί η εκλογή της στο Τμήμα Σλαβικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών. Η μεν Λιάνα Κανέλλη του ορθόδοξου ΚΚΕ την κατήγγειλε ότι είναι βαλτή από τις ΗΠΑ για να αναγνωριστούν τα «Σκόπια» ως Μακεδονία. Ο δε Κυριάκος Βελόπουλος, του Λαϊκού Ορθόδοξου Συναγερμού, την κατήγγειλε με κοινοβουλευτική ερώτηση ότι ασχολείται με την προβολή της «μακεδονικής γλωσσικής μειονότητος» και ότι είναι μέλος του ΚΕΜΟ (Κέντρο Ερευνών Μειονοτικών Ομάδων). Ο τότε υφυπουργός Παιδείας, Σπ. Ταλιαδούρος, αντί να του απαντήσει ότι κατά το Σύνταγμα «η επιστήμη, η έρευνα και η διδασκαλία είναι ελεύθερες», τον δικαίωσε, διαβιβάζοντας την ερώτησή του στα αρμόδια όργανα του πανεπιστημίου για τα περαιτέρω. Η ομοσπονδία των πανεπιστημιακών ΠΟΣΔΕΠ αντέδρασε, αναγνωρίζοντας στο πρόσωπο της υποψήφιας «όσους και όσες δεν ευθυγραμμίζονται με τις θέσεις αυτόκλητων υπερασπιστών της εθνικής ορθότητας», οι οποίοι και οι οποίες «καταγγέλλονται και διαβάλλονται και γίνεται συστηματική προσπάθεια προσβολής της προσωπικότητας και της επιστημονικής τους επάρκειας με στόχο τον ακαδημαϊκό και κοινωνικό εξοστρακισμό τους».

Παρά τις επιθέσεις, η Α. Ιωαννίδου εξελέγη. Και δίδασκε για 20 μήνες. Ομως, στις 15.3.2011, ο σημερινός ομόλογος του Σπ. Ταλιαδούρου, Ιωάννης Πανάρετος, ακυρώνει τον διορισμό της, διότι «διαπίστωσε πλημμέλειες στη διαδικασία εκλογής της». Ποιες πλημμέλειες; Δεν αιτιολογήθηκε, λέει, η συνάφεια του διδακτορικού της με το γνωστικό αντικείμενο της θέσης, κι ας φαίνεται στο πρακτικό της εκλογής η εξαντλητική συζήτηση για το θέμα. Δεν υπήρξε, λέει, ειδική αιτιολογία της επιλογής των μελών του εκλεκτορικού σώματος και δεν συμμετείχε καθηγητής της αλλοδαπής στην εισηγητική επιτροπή. Μπορούσε γι’ αυτά να ακολουθήσει τη συνήθη διαδικασία και να ζητήσει διευκρινίσεις από το πανεπιστήμιο πριν ακυρώσει τον διορισμό. Είναι σαν να καταδικάζεις κάποιον χωρίς να του δίνεις το δικαίωμα της απολογίας. Τιμωρείς -χωρίς να διερευνήσεις αν το αξίζει- έναν άνθρωπο με ανεργία, όταν μάλιστα γνωρίζεις ότι η συμμετοχή καθηγητή της αλλοδαπής στην εισηγητική επιτροπή δεν είναι υποχρεωτική από τον νόμο.


Περισσότερα

Portrait of a Despot

by Gary L. Ackerman

New York Times
April 30, 2011

I sat across from President Hafez al-Assad of Syria in his newest palace overlooking Damascus, on a hill at the end of a gently twisting road.

“You know, Mr. President,” I said, “on the road from the airport and throughout the capital, I couldn’t help but notice posters with your portrait everywhere, in all of the shops, in every window of every bus, every pole and lamppost, the back of the windshields of all the cars. It is quite remarkable.”

“Yes,” he replied, managing to sound even more sincere than I did. “I protest, but the people hold me in such affection, it’s almost embarrassing. Sometimes I feel like going out after dark, just quietly taking them down.”

The New York wise guy in me couldn’t resist. “Well, Mr. President, if one night you can’t fight that urge, do call me,” I said. “I’d love to take a picture of you climbing up a pole ripping down your posters.” The laughter all around seemed genuine.

More

Syria

Arcadio Esquivel (La Nacion)

Olle Johansson (Sweden)

Arend van Dam (Netherlands)

Steve Breen