Thursday, September 5, 2013

Ο δρόμος προς την ελευθερία

του Αριστείδη Χατζή


1. Από το δρόμο προς τη δουλεία...

Ο Austin Powers είναι Άγγλος κατάσκοπος που δρα στο ψυχεδελικό Λονδίνο της δεκαετίας του 1960. Η Νέμεσίς του είναι ο Dr. Evil, που βέβαια θέλει να καταστρέψει τον κόσμο. Στην προσπάθειά του να αποφύγει τον Austin ο Dr. Evil αποφασίζει να παγώσει τον εαυτό του με την κρυοστατική μέθοδο και να παραμείνει στην κατάσταση αυτή για 30 χρόνια. O Austin βέβαια θα τον ακολουθήσει στο μέλλον. Έτσι επανέρχεται και αυτός στη ζωή 30 χρόνια μετά, το 1997. Το πρώτο που μαθαίνει, αμέσως μόλις τον ξεπαγώνουν, είναι ότι ο Ψυχρός Πόλεμος έχει τελειώσει. Η ενστικτώδης αντίδραση του Austin είναι η αναμενόμενη για οποιονδήποτε έζησε και έδρασε το 1967, ακόμα και για έναν πράκτορα των αγγλικών μυστικών υπηρεσιών:
Επιτέλους αυτά τα καπιταλιστικά γουρούνια θα πληρώσουν για τα εγκλήματά τους, ε; Ε, σύντροφοι;
Κανείς δεν πίστευε το 1967 ότι η φιλελεύθερη δημοκρατία και οι ελεύθερες αγορές θα μπορούσαν να επιβιώσουν του Ψυχρού Πολέμου. Ο «δρόμος προς τη δουλεία» που περιέγραφε ο F.A. Hayek (1944) και ο εφιάλτης του 1984 του George Orwell προφήτευαν ένα μέλλον όπου η αυξανόμενη παρέμβαση του κράτους στην κοινωνία και στην οικονομία θα οδηγούσαν αργά η γρήγορα στην παρακμή της φιλελεύθερης δημοκρατίας ως τρόπου πολιτικής οργάνωσης και της ελεύθερης αγοράς ως τρόπου οικονομικής οργάνωσης. Τα κομμουνιστικά καθεστώτα σε όλο τον κόσμο αυξάνονταν, η δύναμη των κομμάτων που επιδίωκαν την αλλαγή του πολιτικού και οικονομικού συστήματος μεγάλωνε και ο πόλεμος στο Βιετνάμ αλλά και το παράδειγμα της Καμπότζης και πολλών άλλων χωρών της Αφρικής (όπως η Αγκόλα) και της Λατινικής Αμερικής (όπως η Νικαράγουα) αποδείκνυαν ότι η Δύση βρισκόταν σε άτακτη υποχώρηση.

Η ηττοπάθεια που επικρατούσε στη Δύση τη δεκαετία του 1970 άρχιζε να θυμίζει επικίνδυνα εκείνη της Ευρώπης στα μέσα της δεκαετίας του 1930. Καθώς πλησίαζε ο δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος, με την εξαίρεση της Μεγάλης Βρετανίας και της Γαλλίας, όλες οι μεγάλες ευρωπαϊκές δυνάμεις είχαν απορρίψει τη δημοκρατία: Η Γερμανία του Χίτλερ, η Σοβιετική Ένωση του Στάλιν, η Ιταλία του Μουσολίνι και η Ισπανία του Φράνκο αποτελούσαν τα νέα πρότυπα. Στην Ελλάδα πριν τους προλάβει ο Ιωάννης Μεταξάς, ο Ελευθέριος Βενιζέλος και ο Νικόλαος Πλαστήρας συζητούσαν το ενδεχόμενο δικτατορίας κατά τα πρότυπα του επιτυχημένου γι’ αυτούς Μουσολίνι.

Η συντριβή του Άξονα το 1945 δεν οδήγησε στο τέλος του ολοκληρωτισμού στην Ευρώπη. Απλά αυτή μοιράστηκε σε δύο στρατόπεδα. Η συμβολή της Σοβιετικής Ένωσης στην τελική νίκη, αλλά και η ισχύς της, επέβαλε αυτόν το διαχωρισμό που τον συμβόλιζε από το 1961 και έπειτα το Τείχος του Βερολίνου. Παρά την προϊούσα απογοήτευση της ευρωπαϊκής αριστεράς και την αποστασιοποίησή της από τον σοβιετικού τύπου κομμουνισμό, κανείς δεν αμφέβαλλε ότι το μέλλον δεν ανήκε πλέον στη Δύση αλλά στην Ανατολή. Στην καλύτερη περίπτωση οι χώρες της Δύσης θα μετέβαιναν δημοκρατικά στον σοσιαλισμό και στη χειρότερη μετά με τη βία μετά την επικράτηση των Σοβιετικών στον Ψυχρό πόλεμο. Αυτό υπέθεσε ότι συνέβη και ο Austin Powers όταν «μεταφέρθηκε» από το Λονδίνο του 1967 στο μέλλον.

Κατεβάστε όλο το κείμενο σε μορφή PDF από εδώ