Τα Νέα
9 Φεβρουαρίου 2013
Η απόφαση 460/2013 της Ολομέλειας του ΣτΕ για την ιθαγένεια επιβεβαίωσε τελικά τις διαρροές και έκρινε αντισυνταγματικές τις διατάξεις που επέτρεπαν την απόκτηση της ιθαγένειας από παιδιά αλλοδαπών που γεννήθηκαν στην Ελλάδα ή από παιδιά αλλοδαπών που έχουν ολοκληρώσει επιτυχώς τουλάχιστον έξι τάξεις ελληνικού σχολείου. Στην πρώτη περίπτωση ο νόμος έθετε ως προϋπόθεση και οι δύο γονείς να διαμένουν νόμιμα και μόνιμα επί τουλάχιστον πέντε συνεχή έτη, στη δεύτερη να διαμένουν νόμιμα στην Ελλάδα. Σε αντίθεση με την απόφαση του Τμήματος που είχε προηγηθεί και η οποία προσήπτε στον νομοθέτη ότι δεν έθετε προϋποθέσεις που τεκμηριώνουν την ένταξη των αλλοδαπών στο ελληνικό έθνος, η απόφαση της Ολομέλειας προσάπτει τη μη τήρηση ουσιαστικών κριτηρίων τα οποία τεκμηριώνουν τον γνήσιο δεσμό αυτών προς την ελληνική κοινωνία. Θα προσπαθήσω να δείξω ότι πρόκειται για την έσχατη πλάνη, που δεν είναι πολύ καλύτερη της πρώτης.
Είναι γνωστό ότι το Σύνταγμα δεν θέτει ρητά κανέναν περιορισμό στον νομοθέτη για τις προϋποθέσεις απόκτησης ιθαγένειας. Κατά το σκεπτικό της απόφασης, ο νομοθέτης είναι μεν κατ' αρχήν ελεύθερος να προσδιορίζει τις προϋποθέσεις κτήσης της ελληνικής ιθαγένειας, «υπόκειται, όμως, σε τυχόν προκύπτοντες από άλλες συνταγματικές διατάξεις και αρχές περιορισμούς». Ποιοι περιορισμοί προκύπτουν από άλλες συνταγματικές διατάξεις; Η απόφαση της Ολομέλειας επαναλαμβάνει και αυτή όλες τις διατάξεις που περιέχουν τη λέξη «έθνος», αλλά δεν προχωρεί στη σκέψη ότι αυτές απαιτούν τεκμηρίωση δεσμού του αλλοδαπού με το έθνος. Οι διατάξεις αυτές θέτουν «ελάχιστο[...] όρο[...] και όριο των σχετικών νομοθετικών ρυθμίσεων για την απονομή της ελληνικής ιθαγένειας [... την] ύπαρξη γνησίου δεσμού του αλλοδαπού προς το ελληνικό κράτος και την ελληνική κοινωνία.» (Στο σημείο αυτό ανθίσταμαι στον πειρασμό να σχολιάσω τις σχετικές περιγραφές για το αν το κράτος και η κοινωνία είναι ή όχι «ασπόνδυλοι οργανισμοί» ή «δημιουργήματα εφήμερα»).
Ο δεσμός λοιπόν με την ελληνική κοινωνία και το κράτος είναι αυτή τη φορά το αποφασιστικό κριτήριο. Η απόφαση βέβαια τον θέλει να είναι και «γνήσιος», χαρακτηρισμός που δεν είναι σαφές ούτε τι ακριβώς σημαίνει ούτε από πού προκύπτει. Βοηθάει όμως τους δικαστές της πλειοψηφίας να προχωρήσουν στο επόμενο αποφασιστικό βήμα: «Κατ' απόκλιση του δικαίου καταγωγής (ius sanguinis), μπορεί ο νομοθέτης να προβλέψει τρόπους απόκτησης βάσει του δικαίου εδάφους (ius solis) και περαιτέρω να θεσπίζει για τις περιπτώσεις αυτές και τυπικά κριτήρια, όπως είναι η νόμιμη παραμονή στη χώρα και η διάρκεια αυτής, αλλά θα πρέπει να τα συνδυάζει και με ουσιαστικά κριτήρια, ούτως ώστε να τεκμηριώνεται ο γνήσιος δεσμός του αλλοδαπού προς την ελληνική κοινωνία, δηλαδή η ενσωμάτωση του αλλοδαπού προς την ελληνική κοινωνία». Με απλά λόγια, ο γνήσιος δεσμός είναι κατά βάση το δίκαιο καταγωγής και οι αποκλίσεις από αυτόν επιτρέπονται μόνον αν τεκμηριώνεται παραπλήσιος δεσμός. Η συνέχεια της σκέψης είναι ότι η τεκμηρίωση ενός τέτοιου δεσμού, με τη σειρά της, προϋποθέτει εκτός από τα τυπικά κριτήρια να προβλέπονται και ουσιαστικά.
Περισσότερα
