Οι πολλές όψεις του ολοκληρωτισμού

του Γιώργου Σιακαντάρη

Τα Νέα
2 Μαρτίου 2013

Το 1982 εκδόθηκε στη Βουλγαρία ένα βιβλίο με τίτλο Ο φασισμός. Συγγραφέας αυτού του βιβλίου ήταν ο φιλόσοφος Ζέλιου Ζέλεφ, ένας από τους διαφωνούντες προς το καθεστώς του «υπαρκτού σοσιαλισμού» και πρώτος πρόεδρος της δημοκρατικής Βουλγαρίας. Σ’ αυτό το βιβλίο ο Ζέλεφ, με πρόσχημα την ανάλυση των στοιχείων που συνέθεταν τα τρία φασιστικά συστήματα, τον ναζισμό, τον ιταλικό φασισμό και τον φρανκισμό, επεδίωξε να δείξει στους βούλγαρους αναγνώστες πόσο κοντά ήσαν αυτά από πλευράς λειτουργίας και ιδεολογίας με τον δικό τους «κομμουνισμό». Φυσικά δεν έκανε καμία αναφορά στον κομμουνισμό και γι’ αυτό το βιβλίο πέρασε από την επιτροπή λογοκρισίας.

Το βιβλίο βγήκε σε 10.000 αντίτυπα και από την πρώτη ημέρα της κυκλοφορίας του τεράστιες ουρές σχηματίστηκαν στα βιβλιοπωλεία για να το αγοράσουν. Οι Αρχές μόλις τότε κατάλαβαν τη σημασία του βιβλίου και έσπευσαν να το αποσύρουν. Το βιβλίο συνέχισε να κυκλοφορεί παράνομα (ως σαμιζντάτ – αυτοέκδοση) και η κατοχή του αποτελούσε δείγμα αντίστασης. Η κακόμοιρη επιτροπή λογοκρισίας δεν θα είχε πάθει αυτό το κάζο, που ποιος ξέρει τι στοίχισε στα μέλη της, αν είχε διαβάσει το βιβλίο Ολοκληρωτική δικτατορία και αυταρχία (1956) του πολιτικού επιστήμονα και πρωτοπόρου στην ανάλυση της φύσης των ολοκληρωτικών καθεστώτων Καρλ Γιόακιμ Φρίντριχ και του πολύ γνωστού καθηγητή του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ, Πολωνοαμερικανού Ζμπίγνιεφ Μπρεζίνσκι.

Το βιβλίο του Ζέλεφ ακολουθούσε πιστά τη μεθοδολογία των δύο συγγραφέων και στη βάση κάποιων κοινών χαρακτηριστικών των ολοκληρωτικών δικτατοριών εξέταζε διαφορές και ομοιότητες του κομμουνισμού με τον φασισμό, χωρίς φυσικά να αναφέρει ούτε μία φορά τον όρο κομμουνισμός.

Ο Ζέλεφ ακολούθησε το ρεύμα που πρώτοι δημιούργησαν οι συγγραφείς του παρουσιαζόμενου βιβλίου. Αυτό το έργο αποτελεί μια επιμελημένη μετάφραση στα γερμανικά της πρώτης αγγλικής έκδοσης, σε μερικά σημεία εμπλουτισμένη με νέα στοιχεία από τον Κ. Γ. Φρίντριχ. Παραμένει όμως ουσιαστικά έργο των δύο συγγραφέων, πράγμα που τονίζει στον πρόλογό του και ο ίδιος ο Φρίντριχ.

Εδώ υποστηρίζεται πως η Ολοκληρωτική Δικτατορία (ΟΔ) είναι ένα πρωτόγνωρης βίας και ατομικής καταπίεσης καθεστώς, πολύ χειρότερο απ’ ό,τι είχε γνωρίσει έως τότε η ανθρωπότητα με τη μορφή της τυραννίας, της δεσποτείας ή και των αυταρχιών του παρελθόντος.

Περισσότερα