The Books' Journal
Ιανουάριος 2014
Ο Δρόμος προς τη δουλεία, το εμβληματικό έργο του Φρήντριχ φον Χάγιεκ, ήταν ένα από εκείνα τα βιβλία που έλειψαν από τον ελληνικό δημόσιο διάλογο. Όχι μόνο επειδή είναι από τα σημαντικότερα έργα του 20ού αιώνα, με τεράστια επιρροή μέχρι σήμερα. Ούτε επειδή έπρεπε να ξέρουμε τι έγραψαν αυτοί που επί χρόνια βρίζαμε ως «ανάλγητους» ή –χειρότερα– ως «νεοφιλελεύθερους». Ούτε καν επειδή θα γονιμοποιούσαν παραγωγικά ή έστω θα εκλογίκευαν την κυρίαρχη ψευδομαρξιστική ιδεολογία στην χώρα.
Το βιβλίο (παρά το ότι εκδόθηκε και το 1985 από το ΚΠΕΕ αλλά εξαντλήθηκε γρήγορα) έπρεπε να υπάρχει στον ελληνικό διάλογο και επειδή εξηγεί κάποια πράγματα στη εξέλιξη της νεότερης ελληνικής κοινωνίας. Φωτίζει παραλληλίες τις οποίες πρώτος ο Χάγιεκ είχε δει, πριν από 70 χρόνια. Αυτές οι παραλληλίες διακρίνονται ακόμη και στα πιο μικρά, αυτά που θεωρούνται επουσιώδη. Έγραφε στις αρχές της δεκαετίας του 1940:
Ο Αυστριακός Φρήντριχ φον Χάγιεκ έζησε τη μισή ενήλικη ζωή του (δηλαδή μέχρι το 1931, οπότε πήγε στο LSE), σπούδασε και δίδαξε στη Βιέννη. Παρακολούθησε στενά πώς η Γερμανία διολίσθησε στον ναζιστικό ολοκληρωτισμό. Κατανόησε ότι το τέρας δεν ήταν ένα αναγκαίο γερμανικό προϊόν, αλλά το τελευταίο στάδιο μιας κοινωνίας που έφτασε να λατρεύει τον κοινωνικό σχεδιασμό, ξεκινώντας από τον κρατικό παρεμβατισμό:Δεν μπορούμε να κατηγορήσουμε τους νέους μας όταν προτιμούν την ασφαλή, μισθωτή θέση από το ρίσκο της επιχειρηματικότητας, αφ' ης στιγμής ακούνε από τα μικράτα τους την πρώτη να περιγράφεται σαν ανώτερη, πιο ανιδιοτελής και ανυστερόβουλη απασχόληση. Η νεότερη γενιά σήμερα έχει μεγαλώσει σε έναν κόσμο όπου, στο σχολείο και στον Τύπο, το πνεύμα της εμπορικής επιχειρηματικότητας παριστάνεται σαν ανυπόληπτο και η κερδοφορία σαν ανήθικη, όπου το να απασχολείς εκατό ανθρώπους θεωρείται εκμετάλλευση, αλλά το να διατάζεις εκατό θεωρείται τιμή.
Αυτό που έδινε στην κοινωνική δομή της Γερμανίας τον ιδιαίτερο χαρακτήρα της ήταν ότι μεγαλύτερο μέρος της ζωής των πολιτών απ' ό,τι σε άλλες χώρες ήταν συνειδητά οργανωμένο άνωθεν· ήταν ότι τόσο μεγάλο μέρος Γερμανών δεν θεωρούσαν εαυτούς ανεξάρτητους, αλλά διορισμένους υπαλλήλους. Όπως κόμπαζαν οι ίδιοι οι Γερμανοί, η χώρα τους ήταν επί μακρόν ένα Beamtenstaad, ένα “υπαλληλικό κράτος”, στο οποίο, όχι μόνο στον στενό δημόσιο τομέα, αλλά σχεδόν σε όλες τις σφαίρες της ζωής, το εισόδημα και την κοινωνική θέση τα απένεμε και τα εγγυούνταν κάποια αρχή.
Περισσότερα
