Το Βήμα
14 Αυγούστου 2013
Στρατόπεδα συγκέντρωσης, μεταγωγών, εργασίας, εξόντωσης... Είτε πρόκειται για τα ναζιστικά στρατόπεδα είτε για τα σοβιετικά γκουλάγκ, η πραγματικότητα είναι κοινή: φόβος, βασανισμοί, ψυχολογική εξάντληση, σωματική καταπόνηση, επιβίωση στην κόψη του ακραίου, φρίκη. Οσοι γλίτωσαν από τον εφιάλτη καταγράφουν συνταρακτικά βιώματα σε αφηγήσεις με σκοπό να μείνει η ιστορική μνήμη ζωντανή. Η ιστορικός Οντέτ Βαρών-Βασάρ, συστηματική μελετήτρια της λογοτεχνίας των στρατοπέδων και συγγραφέας του βιβλίου «Η ανάδυση μιας δύσκολης μνήμης. Κείμενα για τη γενοκτονία των εβραίων» (Εστία, 2012), προτείνει δέκα βιβλία για την κόλαση των στρατοπέδων.
Πρίμο Λέβι, Εάν αυτό είναι ο άνθρωπος (μτφ. Χαρά Σαρλικιώτη, Αγρα, 1997). Το εμβληματικότερο έργο για τη γενοκτονία των εβραίων και την εμπειρία της εκτόπισης στο ναζιστικό στρατόπεδο του Αουσβιτς, όπου συντελέστηκε η εξόντωση σχεδόν 1 εκατ. εβραίων της Ευρώπης για φυλετικούς λόγους. Ο ιταλοεβραίος συγγραφέας, επιζών του στρατοπέδου, δεν αφηγείται μόνο τη δική του ιστορία υπακούοντας στο «χρέος της μνήμης» αλλά προχωρεί και σε έναν αναστοχασμό για την ανθρώπινη φύση.
Ζαν Αμερύ, Πέρα από την ενοχή και την εξιλέωση (μτφ. - σημειώσεις Γιάννης Καλιφατίδης, Αγρα, 2010). Η συλλογή δοκιμίων του αυστριακού εβραίου αποτέλεσε σταθμό για τη γερμανόφωνη βιβλιογραφία. Αν και αρχική πρόθεση του συγγραφέα ήταν να γράψει για τη δεινή θέση του άθρησκου διανοουμένου στο στρατόπεδο συγκέντρωσης, το βιβλίο αγγίζει ευρύτερες θεματικές, όπως αυτή των βασανιστηρίων ή της εβραϊκής ταυτότητας, με σελίδες σπάνιας διαύγειας.
Ελί Βιζέλ, Η νύχτα (μτφ. Γιώργος Ξενάριος, Μεταίχμιο, 2008). Ο συγγραφέας εκτοπίστηκε έφηβος μαζί με την οικογένειά του και ολόκληρη την κοινότητα της κωμόπολης της Τρανσυλβανίας. Το βιβλίο αφηγείται την ιστορία από τη στιγμή της εκτόπισης με τρένο στο Αουσβιτς ως την απελευθέρωση στο Μπούχενβαλντ. Η φωνή του Βιζέλ, φωνή θρησκευόμενου εβραίου που δεν χάνει την πίστη του, έχει τη δική της δύναμη και ιδιαιτερότητα.
