Οι ζωές των ανθρώπων

του Αριστείδη Χατζή*

Books' Journal
Νοέμβριος 2011

Μια μέρα αυτός ο τρομερός πόλεμος θα τελειώσει.

Θα έρθει καιρός που θα ‘μαστε άνθρωποι ξανά και όχι μόνο Εβραίοι.

Άννα Φρανκ, 9 Απριλίου 1944

Ήταν η τρίτη φορά που βρισκόμουν στο Amsterdam αλλά η πρώτη φορά που επισκεπτόμουν το σπίτι της Άννας Φρανκ. Τα μουσεία για το ολοκαύτωμα που είχα ήδη επισκεφτεί (το μεγάλο στην Ουάσινγκτον και το μικρό στην Πράγα) με είχαν συγκλονίσει, αλλά στο σπίτι της Άννας Φρανκ τα πράγματα για μένα ήταν πολύ διαφορετικά. Βλέπετε την Άννα Φρανκ την γνώριζα προσωπικά. Από πολύ μικρό η μητέρα μου μού μιλούσε συνέχεια γι’ αυτήν και το ημερολόγιό της και έβλεπα σχεδόν κάθε μέρα όταν σκάλιζα τη βιβλιοθήκη του σπιτιού μου το προσωπάκι της στο εξώφυλλο της γαλλικής μετάφρασης που είχαμε. Το ίδιο ακριβώς εξώφυλλο, το ίδιο βιβλίο, την ίδια φωτογραφία, το ίδιο προσωπάκι, το ξαναείδα τώρα αλλά αυτή τη φορά στο δικό της σπίτι. Το δωμάτιό της, οι φωτογραφίες των ηθοποιών που κολλούσε στους τοίχους, το μικρό μπάνιο που περίμενε με τις ώρες τον Φριτζ, η βιβλιοθήκη που κάλυπτε την κρυφή είσοδο, η σοφίτα με το μικρό άνοιγμα, πάνω από το δωμάτιο του Πήτερ, όπου μπορούσε να δει τον ουρανό και λίγα κλαδιά από ένα δέντρο. Η Άννα Φρανκ πέθανε λίγες ημέρες αφού έχασε την αδελφή της στο στρατόπεδο συγκέντρωσης στο Μπέργκεν-Μπέλσεν. Άρρωστη από τύφο, αδύναμη, υποσιτισμένη, απελπισμένη, δεν ήθελε πια να ζήσει.

Δίπλα στο σπίτι της, πάνω στο κανάλι Prinsengracht, υψώνεται το καμπαναριό της Westerkerk. Είναι το ψηλότερο στο Amsterdam, τόσο ψηλό που μπορούσε η Άννα να δει το ρολόι του από το παράθυρο της σοφίτας. Έξω από αυτή την εκκλησία (που μέσα βρίσκεται ο τάφος του Ρέμπραντ) υπάρχει ένα μικρό αγαλματάκι της Άννας Φρανκ και λίγα μέτρα παραπέρα το Homomonument, το μνημείο με τα τρία ροζ τρίγωνα που είναι αφιερωμένο στη μνήμη των ομοφυλόφιλων που καταδιώχθηκαν για τις σεξουαλικές τους προτιμήσεις. Το ένα από τα τρίγωνα του Homomonument δείχνει το σπίτι της Άννας Φρανκ. Οι Ναζί έστειλαν χιλιάδες ομοφυλόφιλους σε στρατόπεδα συγκέντρωσης. Φορούσαν όλοι στη στολή τους ένα ροζ τρίγωνο. Εκεί τους εξευτέλιζαν, τους κακοποιούσαν σεξουαλικά, τους βασάνιζαν, τους χρησιμοποιούσαν σαν πειραματόζωα, τους ευνούχιζαν και τελικά τους εκτελούσαν.

Δεν θα βρείτε κάποιο μνημείο για τους Ρομά όμως. Δεν γνωρίζουμε καν πόσοι εξοντώθηκαν από τους ναζί. Είναι σίγουρα πάνω από 200.000 αλλά μερικοί ερευνητές επιμένουν ότι ο αριθμός των θυμάτων ξεπερνά το ένα εκατομμύριο. Ξέρουμε πολύ λίγα για εκείνους τους ανθρώπους. Οι ίδιοι δεν έχουν καταγράψει τις εμπειρίες τους και οι ερευνητές που ενδιαφέρονται είναι ελάχιστοι.

Πώς έφτασε ο γερμανικός λαός σ’ αυτό το παραλήρημα μίσους, φρίκης, θηριωδίας; Όποιος έχει επισκεφτεί το Μουσείο Γερμανικής Ιστορίας στο Βερολίνο θα δει να καταγράφεται με ανατριχιαστικό τρόπο η πορεία του γερμανικού λαού προς τη ρατσιστική παράνοια. Θα αντιληφθεί γρήγορα ότι η «κοινοτοπία του κακού» δεν περιορίζονταν σε μερικούς γκεσταπίτες και στα φανατικά SS αλλά διαχέονταν σε ολόκληρη την γερμανική κοινωνία που είχε διαποτιστεί με το μίσος, τη μισαλλοδοξία και την εθνικιστική μωρία.


Άραγε αυτό το μικρόβιο εξαλείφθηκε στη Γερμανία το 1945;


Δεν ξέρω πόσο μακριά βρίσκεται το Βερολίνο του 1933 από τη Αθήνα του 2011. Ίσως πολύ μακριά. Όχι και τόσο όμως όταν μιλάμε για τις ζωές των ανθρώπων. Ας αρχίσουμε λοιπόν:

O αντισημιτισμός στην Ελλάδα δεν περιορίζεται στη βεβήλωση μνημείων από νεοναζιστές ή στην έκδοση βιβλίων από τον Κ. Πλεύρη. Ακροδεξιοί, άνθρωποι αγράμματοι, ακαλλιέργητοι και ευήθεις υπάρχουν παντού. Αλλά εδώ υπάρχουν δικαστές που επιτρέπουν την κυκλοφορία του βιβλίου, όχι για να προστατεύσουν την ελευθερία του λόγου (ακόμα και του απαίσιου λόγου μίσους) αλλά γιατί το θεωρούν επιστημονικό έργο! Εδώ υπάρχουν δικαστές που (όπως καταγγέλλει ο Δημητρης Ψαρράς στην Ελευθεροτυπία) εκφράζουν στο blog τους απόψεις όπως αυτή: «Κωλοεβραίοι! Μακάρι να τους εξόντωνε τελείως ο Χίτλερ!». Εδώ ευδοκιμούν «διανοούμενοι» της συμφοράς και μητροπολίτες (ποιας θρησκείας άραγε;) που ξερνούν μίσος και ρατσισμό. Κυρίως όμως εδώ υπάρχει η εκκωφαντική σιωπή ή μάλλον η εκκωφαντική σιωπηρή αποδοχή.

Η ίδια σιωπή καλύπτει και την αναγνώριση των δικαιωμάτων των ομοφυλόφιλων ζευγαριών αλλά και των ομοφυλόφιλων γενικά. Το πρόβλημα δεν είναι απλώς ότι το σύμφωνο συμβίωσης ακόμα δεν έχει επεκταθεί στα ζευγάρια του ίδιου φύλου αλλά το ότι δεν γίνεται καμία σοβαρή συζήτηση έστω σε θεωρητικό επίπεδο. Οι έλληνες νομικοί (και ιδιαίτερα οι ακαδημαϊκοί) που έπρεπε να πρωταγωνιστούν, είναι σχεδόν όλοι απόντες.


Οι λιγοστοί Έλληνες εβραίοι και οι έλληνες ομοφυλόφιλοι αντιμετωπίζουν καθημερινά τον ρατσισμό της ελληνικής κοινωνίας που φτάνει μέχρι τα όρια της παράνοιας γαρνιρισμένης με θεωρίες συνωμοσίας για τους εβραίους και τους ομοφυλόφιλους που κυβερνούν την Ελλάδα και τον κόσμο. Καθημερινά σχεδόν λαμβάνω emails παρανοϊκής συνωμοσιολογίας που λερώνουν ακόμα και τα junk στο mailbox μου.

Αλλά για τους Ρομά τα πράγματα είναι πολύ χειρότερα. Οι Ρομά στην Ελλάδα υφίστανται πραγματικό διωγμό. Τον καταγράφει ο Παναγιώτης Δημητράς στο βιβλίο του Αναζητώντας τα Χαμένα Δικαιώματα στην Ελλάδα αλλά και στα σχεδόν καθημερινά δελτία τύπου του Ελληνικού Παρατηρητηρίου των Συμφωνιών του Ελσίνκι. Αστυνομία, τοπικές κοινωνίες, εκπαιδευτικοί, αντιμετωπίζουν τους Ρομά σαν ανθρώπινα σκουπίδια.

Και βέβαια η Αθήνα είναι η μοναδική ευρωπαϊκή πρωτεύουσα που δεν έχει τζαμί. Οι μουσουλμάνοι μετανάστες αναγκάζονται να τηρούν το πιο ιερό χρέος τους στις πλατείες, σε υπόγεια, σε κρυφούς χώρους, με το φόβο των τραμπούκων που δεν διστάζουν να τους επιτεθούν μπροστά στην αστυνομία και μέσα στα σπίτια τους.


Αυτά δεν είναι όλα απλά περιστατικά του αστυνομικού δελτίου, απομονωμένα στις μέσα σελίδες των εφημερίδων και στα αζήτητα των ελεεινών τηλεοπτικών δελτίων. Αυτές είναι οι ζωές ανθρώπων στην Αθήνα του 2011.

* Ο Αριστείδης Χατζής είναι Αναπληρωτής Καθηγητής Φιλοσοφίας Δικαίου και Θεωρίας Θεσμών στο Τμήμα ΜΙΘΕ του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Κατεβάστε το άρθρο σε μορφή PDF (όπως δημοσιεύθηκε)